Maria Montessori

Maria Montessori urodziła się we Włoszech w 1870 roku, zmarła w w Holandii w 1952 roku. Była psychologiem, pedagogiem i pierwszą kobietą – lekarzem we Włoszech. Wrodzona wrażliwość na krzywdę i społeczne położenie dzieci rozbudziły jej zainteresowania pedagogiką specjalną. Praca z dziećmi upośledzonymi umysłowo, doprowadziła ją do przekonania, że wymagają one specjalnej metody, którą to opracowała. Niebawem okazało się, że nauczane przez nią dzieci upośledzone umysłowo, osiągały lepsze wyniki niż dzieci w normie.

  W 1907 roku objęła kierownictwo nowo powstałej instytucji nazwanej Cassa dei Bambini (Domy Dziecięce). Pierwsze utworzone w ten sposób przedszkole wyposażyła w odpowiednie, dostosowane do potrzeb dzieci meble własnego pomysłu, w sposób nowatorski zastosowała opracowane przez siebie pomoce dydaktyczne i stale uważnie obserwowała reakcje i postęp w rozwoju dzieci. Szybko Montessori zaobserwowała zmiany zachodzące w zachowaniu podopiecznych: dzieci chętniej sięgały po materiał dydaktyczny niż po typowe zabawki, wykazywały większe skupienie i uporządkowanie wewnętrzne, a także zafascynowanie ciszą Wprowadziła też, jako zasadę pedagogiczną swobodny wybór materiałów dydaktycznych, oraz dowolność miejsca i czasu pracy. Zniosła również system nagród i kar. Ograniczyła czynności nauczyciela na rzecz samodzielności dzieci. Wprowadziła naukę czytania i pisania oraz podstawy matematyki..

Dzięki tym faktom Cassa dei Bambini szybko zdobyły rozgłos co przyczyniło się do powstania nowych placówek, na całym świecie. Pomocą stały się liczne kursy organizowane dla nauczycieli przygotowujące do pracy z dziećmi. Organizowano liczne kongresy poświęcone pedagogice Montessori, powstawały również liczne Stowarzyszenia –  w 1994 rok¼ powstało Polskie Stowarzyszenie Montessori z siedzibą w Holandii. Pedagogika Montessori dotarła do niemal do wszystkich świata. Praca autorki tłumaczone były na wiele języków.

Rola nauczyciela

O zawodzie nauczyciela często się mówi jako o jednym z najpiękniejszych powołań, o zaszczytnej, a jednocześnie odpowiedzialnej i trudnej funkcji. W tradycyjnych metodach nauczania nauczyciel koncentruje się głównie na planach nauki, programach, wytycznych pracy. W koncepcji Marii Montessori zaś podstawą jest uważna i wnikliwa obserwacja dziecka. Tu nauczyciel, który chce być aktywny i pragnie pomóc wychowankowi, musi nauczyć się cierpliwie czekać na jego „objawienie się”, a więc otworzenie się przed nauczycielem. Nauczyciel zdaniem Montessori ma być dla dziecka „płomieniem je ogarniającym ale nie spalającym”.

NAUCZYCIEL MONTESSORI:

Posiada silną osobowość, ma jasny obraz siebie, zna słabe i mocne strony swojego charakteru, umie je zaakceptować.
Empatyczny, rozumie swoich wychowanków, o życzliwym i pogodnym usposobieniu, głębokiej wiedzy i umiejętnościach metodycznych w pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Osoba nauczyciela integralnie należy do przygotowanego otoczenia, jest zarazem jego twórcą i organizatorem.
Stwarza miłą i ciepłą atmosferę wokół siebie.
Rozwija się w kierunku dobra.
Jest wzorem fachowym i autorytetem osobistym dla dzieci.
Stwarza dzieciom poczucie bezpieczeństwa i darzy ich zaufaniem.
Bacznie obserwuje dziecko, dostrzega różnice w rozwoju i traktuje je indywidualnie.
Jest dobrym obserwatorem i pomocnikiem a nie wykładowcą.
Nie stwarza dystansów lecz nawiązuje z dziećmi bezpośredni kontakt.
Zachęca, inspiruje i mobilizuje do pracy, a nie wyręcza dziecko.
Daje dziecku swobodę by mogło ono wyrażać się w swoim dzałaniu.
Staje się inicjatorem i pomocnikiem dla dziecka w jego rozwoju i w podejmowanych formach aktywności.
Podąża za dzieckiem a nie dominuje nad nim.
Spieszy z pomocą tam gdzie jest potrzebny, aby umożliwić mu maksymalnie radość samodzielnej pracy.
Jest aktywny, kiedy wprowadza dziecko w związki z otoczeniem. Jest pasywny, kiedy relacja ta się już nawiązała.

Wizja dziecka

KONCEPCJA DZIECKA I JEGO ROZWOJU ZAPROPONOWANA PRZEZ M. MONTESSORI:

Dziecko traktowane jest podmiotowo, jako istota dążąca przez aktywność i samodzielne działania do uzyskania niezależności od dorosłych.
Dziecko jest budowniczym samego siebie, ale może tego dokonać tylko w interakcji ze środowiskiem.
Pomoc dziecku w dążeniu do samodzielności i niezależności.
Kształtowanie u dziecka poczucia własnej wartości.
Stwarzanie klimatu akceptacji, uznania, bezpieczeństwa i miłości.
Pomoc w rozwijaniu aktywności.

Materiał rozwojowy

Materiał rozwojowy Montessori został empirycznie opracowany przez autorkę w oparciu o własne doświadczenia oraz osiągnięcia Itarda i Sequina – francuskich psychologów. Nosi on nazwę materiału rozwojowego, a nie dydaktycznego, gdyż jego rolą jest pobudzanie i wspieranie rozwoju zgodnego z wrażliwymi fazami (pomoce dydaktyczne zaś tradycyjnie służą nauczycielowi do pokazu w czasie przez siebie ustalonym).

Materiał grupy przedszkolnej opracowany jest w kilku działach, które odpowiadają pojawiającym się w tym przedziale czasowym wrażliwym fazom. Stąd odnajdujemy w sali przedszkolnej następujące grupy tego materiału:

do praktycznych ćwiczeń dnia codziennego – związany z troską o siebie i otoczenie, poprzez te prace dziecko wzmacnia poczucie własnej wartości, rozwija samodzielność i pewność siebie oraz doskonali koordynację ruchów. Ćwiczenia te są dostosowane do wieku, a używane przedmioty dostosowane do wielkości dziecka. Należą one do podstawowych czynności w przedszkolu., Są łatwe do zrozumienia, wykonania i sprzyjają koncentracji co powoduje, że praca staje się wesoła i przyjemna. Są to takie aktywności jak: przelewanie, zapinanie, prasowanie, polerowanie, układanie bukietów, nakrywanie do stołu, wyciskanie soku, pranie i inne,
materiał sensoryczny – do kształcenia zmysłów (wzroku, dotyku, smaku, słuchu, węchu) pomaga w budowaniu własnej wiedzy i wzbogaca doświadczenia dzieci. Poprzez pracę z materiałem sensorycznym dziecko poznaje abstrakcyjne pojęcia np. wielkości, długości, grubości, kształtów, kolorów, faktur, wag, zapachów, smaków, ciśnienia i ich powiązań. Poznają wiele pojęć związanych z doznaniami płynącymi przez zmysły, uczą się je nazywać i różnicować. Materiał daje stabilną podbudowę intelektualną i sprzyja rozwojowi myślenia abstrakcyjnego. Jest pośrednim przygotowaniem do późniejszej nauki pisania i czytania a przede wszystkim do działań matematycznych,
do edukacji językowej – pozwala na naukę czytania i pisania, wzbogaca słownictwo dziecka. Rozbudza zainteresowanie słowem, a także pozwala na właściwe kształtowanie motoryki ręki i przygotowują do właściwej pracy dłoni przy pisaniu.
do rozwoju pojęć matematycznych – celem materiału jest odkrywanie przez dzieci matematycznych wzorów i praw, potrzebnych w myśleniu abstrakcyjnym. Ten sposób poznawania pojęć matematycznych, przez praktyczne ćwiczenia, pobudza ciekawość dziecka i chęć do dalszej nauki. Możliwość wykonywania ćwiczeń matematycznych przy pomocy różnych metod podtrzymuje zainteresowanie dziecka.
materiał do wychowania kosmicznego – dostarcza dzieciom wiedzy o świecie i zjawiskach w nich zachodzących, uwrażliwia na poznawanie relacji we Wszechświecie przez co uświadamia im ich miejsce na Ziemi. Wychodząc od ogółu do szczegółu, dając najpierw ogląd całości, stopniowo przechodzi do informacji szczegółowych.
do wychowania religijnego – jest odpowiedzią na potrzebę miłości i bezpieczeństwa małego dziecka, powinien zawierać takie impulsy, które pomogą mu budować pełną osobowość, a więc i w wymiarze religijnym. Dzieci powinny mieć możliwość działania i doświadczania oraz przeżywania zainspirowanych sytuacji o tematyce religijnym.

Maria Montessori podkreślała fakt, że materiał rozwojowy ma być kluczem, którym małe dziecko uczy się otwierać świat.
Materiał Montessori powinien ( spełniać następujące zasady):

być dopasowany do dzieci zarówno pod względem formy jak i wielkości
dawać dziecku możliwość wykorzystania jak największej liczby zmysłów
stymulować ruch i zachęcać do różnych form aktywności
budzić ciekawość i zainteresowanie dziecka
umożliwiać samodzielne poszukiwanie rozwiązań i czerpania radości z sukcesu
stopniować trudności
przechodzić od materiału konkretnego do bardziej abstrakcyjnego

Idea pedagogiki

Wypracowana przez Marię Montessori koncepcja pedagogiczna obejmuje cały rozwój dziecka, poczynając od narodzenia aż do wkroczenia w wiek dorosły. Jej celem jest przygotowanie dziecka do samodzielnego, aktywnego i świadomego życia w otaczającym je świecie.

NAJWAŻNIEJSZE ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI MONTESSORI:

Dziecko uczy się całym ciałem, musi się rozwijać motoryczne, emocjonalnie, społecznie, duchowo i intelektualnie, aby stać się pełnowartościowym człowiekiem.
Dziecko uczy się przez aktywną pracę, przez własne doświadczenie. Dotyk i ruch mają duże znaczenie w rozpoznawaniu i rozwiązywaniu problemów.
Dziecko samo wybiera zadania spośród wcześniej zaproponowanych przez nauczyciela. Samodzielny wybór pracy pobudza zainteresowanie i dzięki temu staje się bardziej aktywne.
Środowisko powinno być tak przygotowane, aby dziecko mogło się swobodnie poruszać i aby miało poczucie własnej wartości. Porządek i stymulacja odgrywają w tym ogromną rolę.
Nauczyciel pełni funkcję promotora niż tradycyjnego nauczyciela i powinien mieć zaufanie do dziecka.
Kształcenie jest przesycone ideami pokojowymi i szczególną troską o środowisko, w którym żyjemy.